TỪ
THẾ KỶ XVI ÐẾN NỬA ÐẦU THẾ KỶ XVIII
Lê
Thánh Tông mất ở thời điểm cuối thế
kỷ XV. Triều đại Hậu Lê chấm dứt
thời kỳ hưng thịnh và bắt đầu trượt
dài trên con đường suy thoái kể từ đầu
thế kỷ XVI. Trong hoàn cảnh mới, văn học
vẫn phát triển mạnh mẽ nhờ đáp ứng
kịp thời những nhu cầu của thời đại.
1. Sự phân hóa trầm trọng nội bộ giai cấp thống trị dẫn đến nội chiến phong kiến gần một thế kỷ: |
-
1497- Lê Thánh Tông mất
-
1505- Lê Uy Mục lên ngôi, nổi tiếng là một vua dâm
bạo, tàn ác. Kể từ đây, nội bộ giai
cấp thống trị mâu thuẫn nghiêm trọng do xung
đột giữa các phe phái quý tộc trong việc tranh
quyền đoạt lợi. Từ năm 1505 đến
1527, đã có đến 6 triều vua thay nhau nối ngôi.
-
1527- Mạc Ðăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập nên nhà
Mạc
-
Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hóa cùng với một số tôn
thất nhà Lê thành lập triều Lê Trung Hưng tiến
hành chống nhà Mạc. Sử gọi là cuộc chiến
tranh Nam- Bắc triều kéo dài gần 50 năm (1546- 1592)
-
1592- Nam thắng Bắc. Nhà Mạc thua trận phải
chạy về Cao Bằng. Tại Thăng Long chế độ
vua Lê- chúa Trịnh hình thành.
-
Trịnh Kiểm giành quyền. Nguyễn Uông bị
giết. Nguyễn Hoàng hoảng sợ xin vào khai phá vùng
đất phía Nam rồi lập nên nhà Nguyễn tiến hành
chống lại vua Lê- chúa Trịnh ở đàng ngoài.
Sử gọi là Trịnh- Nguyễn phân tranh, kéo dài
gần 50 năm (1627- 1672). Trong suốt thời gian nội
chiến có 7 lần đánh nhau to nhưng không bên nào giành
phần thắng nên đành lấy sông Gianh làm giới
tuyến chia đôi sơn hà.
2. Sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa và sự bành trướng của thế lực đồng tiền. |
Trong
hoàn cảnh chiến tranh, kinh tế vẫn có sự phát
triển mạnh mẽ :
-
Khẩn hoang lập đất ở đàng trong
-
Sự phát triển tiểu thủ công nghiệp ở
cả hai đàng
-
Sự hình thành các đô thị lớn
-
Ngoại thương phát triển nhanh do bắt đầu
thiết lập quan hệ buôn bán, trao đổi hàng hóa
với các thuyền buôn phương Tây.
Kinh
tế hàng hóa phát triển dẫn đến sự bành trướng
của thế lực đồng tiền dần dần phá
hoại nền tảng truyền thống đạo đức
của dân tộc.
-
Ðạo Nho ngày một suy vi
-
Ðạo Phật chấn hưng- Ðạo Lão phát triển
-
Sự ra đời của đạo Hoa Lang.
+ Lực lượng sáng tác nhosĩ bình dân và
ẩn dật chiếm đa số.
+ Văn học chữ Nôm phát triển mạnh do:
- Kế thừa những thành tựu của giai đoạn
trước
- Hán học suy vi
- Nho sĩ bình dân ẩn dật chiếm đa số
+ Sự xuất hiện của nhiều thể
loại mới:
- Lục bát- Truyện thơ Nôm, diễn ca lịch
sử
- Song thất lục bát- Khúc ngâm
a. Nội dung thù phụng, ca ngợi chính quyền
phong kiến
b. Nội dung ca ngợi cảnh đẹp thiên nhiên,
đất nước
c. Nội dung tố cáo hiện thực xấu xa
thối nát của chính quyền phong kiến đương
thời:
Ðây là nội dung tiêu biểu và có giá trị
của văn học thời kỳ này. Tập trung vào
một số tác giả tiêu biểu như: Nguyễn
Bỉnh Khiêm, Nguyễn Dữ, NguyễN Cư Trinh, Ngô
Thế Lân, Nguyễn Hàng. Thơ văn họ hoặc
tố cáo trực tiếp bản chất xấu xa của
chế độ phong kiến hoặc ca ngợi chữ Nhàn
như một cách phản kháng gián tiếp. Vì vậy,
nội dung này có giá trị hiện thực sâu sắc.
+ Tố cáo nội chiến phong kiến tàn khốc.
+ Tố cáo sự xấu xa, thối nát của
bọn vua chúa, quan lại đương thời.
+ Phản ánh sự suy đồi của đạo
đức phong kiến do ảnh hưởng của
thế lực đồng tiền.
d. Phản ánh số phận bi thảm của con người,
nhất là người phụ nữ
đ. Ca ngợi tình yêu tự do, phóng khoáng
Trong
hoàn cảnh chế độ phong kiến và Nho giáo ngày
một suy vi, văn học bắt đầu đề
cập đến những nhu cầu giải phóng tình
cảm con người. Các tác giả đã tỏ ra
rất táo bạo, nhiệt tình, mới mẻ khi phản
ánh, ca ngợi tình yêu, khẳng định hạnh phúc nơi
trần thế và đề cao vai trò chủ động
của người phụ nữ trong tình yêu (Lâm tuyền
kỳ ngộ, Song Tinh bất dạ,..). Những tác
phẩm này thể hiện rõ sự phát triển của
chủ nghĩa nhân đạo trong văn học
Văn học thời kỳ này có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc.